Stress door oude verhalen: hoe je jezelf weer in het nu brengt

Oude verhalen en stressvolle situaties

Soms ervaren we een situatie als stressvol, spannend of gewoon vervelend — terwijl die situatie op zichzelf misschien helemaal niet zo erg is. Wat dan meespeelt, is het filter waardoor we naar die situatie kijken. Dat filter maken we vaak zelf. We vertellen onszelf namelijk een verhaal. Bewust of onbewust. Zo’n verhaal ontstaat bijvoorbeeld vanuit eerdere ervaringen, vanuit wat we bij anderen zien of horen, of als een soort copingmechanisme.

Vaak zijn we ervan overtuigd dat het verhaal klopt, terwijl we zelf degene zijn die het gekleurd heeft. En als een situatie zich vervolgens aandient, beleven we die door dat gekleurde filter. Daardoor bevestigt de ervaring het verhaal dat we al in ons hoofd hadden en versterken we het verhaal weer verder. We nemen het mee naar de volgende situatie en zo ontstaat een patroon.

Een voorbeeld. Je moet naar een feestje waar ook iemand is van wie jij denkt: die mag mij niet. Op het feestje maakt die persoon een opmerking, waarschijnlijk gewoon een losse opmerking, maar jij hoort ‘m door jouw filter: zie je wel, ze mag me niet. Je raakt geïrriteerd, snauwt misschien iets terug en bevestigt zo het verhaal in je hoofd. Gevolg: ze vindt je nu waarschijnlijk écht niet aardig. En de volgende keer dat je elkaar ziet op een barbecue in het dorp, ben je al gespannen nog voor het feest begonnen is. Alleen maar omdat je jezelf steeds hetzelfde verhaal vertelt, terwijl je het niet zeker weet en als het wel zo is dan laat je je er door opfokken wat de situaties niet helpt.

Hetzelfde gebeurt vaak met taken op het werk. Je hebt bijvoorbeeld een taak waar je telkens stress van krijgt. Kijk dan eens goed: waar komt dat gevoel vandaan? Kan het zijn dat je ooit bij eenzelfde soort taak een foutje hebt gemaakt? En dat je die taak nu nog steeds associeert met datzelfde rotgevoel, terwijl je al jaren verder bent aan kennis en kunde?

Zelfbeeld en oude verhalen

Een belangrijke stap is dat je kritisch naar je zelfbeeld kijkt. Wat vertel jij jezelf over wie je bent, wat je wil en wat je kan? Wat verwacht je eigenlijk van jezelf?

Als je bijvoorbeeld steeds vindt dat je ‘meer zelfvertrouwen zou moeten hebben’, dan betekent dat waarschijnlijk dat jij jezelf ziet als iemand die onzeker is. Dat is een bepaald beeld van jezelf. En dat beeld beïnvloedt hoe jij situaties beleeft.

Als je je volledig met dat beeld identificeert, dan kan dat je ontwikkeling flink in de weg zitten. Je reorganiseert dan van alles aan de buitenkant, maar dat helpt niet zolang je binnenkant hetzelfde verhaal blijft vertellen.

Dat beeld van jezelf kan ontstaan zijn door een oud verhaal. Iets wat je vroeger is verteld, of een ervaring die je had, die zich in je hoofd en lijf heeft vastgezet. Misschien heb je in je eerste baan nare dingen meegemaakt. Je werd niet goed begeleid, maakte fouten, voelde je verantwoordelijk terwijl je nog zoekende was. Tijdens die fase ben je jezelf nog aan het vormen, dus de gevoelens van onzekerheid of angst kunnen toen als bouwstenen in je fundament zijn terechtgekomen. En die zwakke plekken kun je nu, jaren later, nog steeds voelen als angst en onzekerheid tijdens bepaalde opdrachten voor je werk, alsof je nog steeds diezelfde persoon bent.

Herken je dit?

Merk je dat je steeds spanning voelt in bepaalde situaties? Of dat je gedachten blijven terugkomen en je tegenhouden? Sta dan eens stil bij de vraag: is dit echt iets van nú of vertel ik mezelf een oud verhaal?

Zelfcoachingsvragen

• Welke situaties geven je vaak spanning?
• Heb je voorafgaand aan deze situaties steeds eenzelfde beeld of gedachte over hoe het zal gaan?
• Kun je dat beeld zeker weten? Is het echt waar?
• Geldt dat verhaal alleen voor een oude situatie of ook écht voor deze nieuwe?
• Hoe kom je er eigenlijk bij dat dit zo is of zo hoort?
• Sinds wanneer ben je zo gaan denken?
• Is er ooit iets gebeurd of gezegd waardoor je zo bent gaan denken?
• Van wie heb je dat gehoord?
• Waarom denk je eigenlijk op deze manier?
• Wat als je jezelf dat verhaal eens níet zou vertellen van tevoren?
• Welk verhaal wil je gaan loslaten?

Tot slot

Als je je realiseert dat je jezelf een oud verhaal aan het vertellen bent, geeft dat vaak al rust. Je herinnert jezelf eraan: dit is nu, en nu ben ik iemand anders. Je bent ouder en wijzer. Het beeld van jezelf klopt niet meer. En deze situatie is niet hetzelfde als toen. Je hoeft niet te leven in het verleden. Breng jezelf terug naar de realiteit van nu.

PS. Deze blog is ook als podcast te beluisteren via diverse populaire podcast apps, waaronder Spotify